Η Βεργίνα, το τείχος, το μπλέξιμο.

Ο αρχαιολογικός χώρος της Βεργίνας είναι γνωστός για δύο πράγματα: για τα αρχαιολογικά ευρήματα και για τις «αρχαιολογικές» διαμάχες. Διαμάχες που συχνά ξεφεύγουν του αρχαιολογικού χώρου ή των διαδρόμων του Α.Π.Θ. και διαδραματίζονται στον ημερήσιο Τύπο.

Πληροφορηθήκαμε πριν λίγες μέρες λοιπόν για την πρόοδο των ανασκαφών που γίνονται για την αποκάλυψη του τείχους της αρχαίας πόλης, οι οποίες γίνονται από τον αναπλ. Καθηγητή του Α.Π.Θ. κ. Π. Φάκλαρη. Σημαντική ανασκαφή και σημαντικές ανακαλύψεις, τις οποίες ελπίζουμε να δούμε και γρήγορα επιστημονικά δημοσιευμένες.

Προς το παρόν δημοσιευμένες στον Τύπο διαβάζουμε τις διαμάχες των διαδόχων του Μ. Ανδρόνικου. Για το τείχος, την ευθύνη του χώρου και τα δικαιώματα ανασκαφής. Ελπίζω μόνο να μην «σκόνταψε» ο κ. Φάκλαρης πάνω σε τάφους, γιατί θα έχουμε νέα επεισόδια στο «σήριαλ Βεργίνα».

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Πρόχειρη αποτίμηση.

Προσπάθησα στα προηγούμενα posts να κάνω μια παρουσίαση της Έκθεσης Εσωτερικής Αξιολόγησης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Ρέθυμνο, εμμένοντας σε κάποια σημεία.

Μερικές σκόρπιες σκέψεις πάνω σε αυτήν:

Η Έκθεση είναι στο σύνολό της πολύ καλή, σωστά δομημένη, με πολύ λεπτομερή κείμενα, συνοδευτικούς πίνακες και άλλα στοιχεία

Όσον αφορά το περιεχόμενο, είναι αποκαλυπτική για τις αδυναμίες και τις ελλείψεις που συναντούμε γενικά στα περισσότερα Τμήματα των Α.Ε.Ι., τόσο σε επίπεδο οργάνωσης και υποδομών, όσο και στο διδακτικό – ερευνητικό επίπεδο.
Η εκτίμησή μου είναι ότι η Αξιολόγηση και τα αποτελέσματά της είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου και η αποτίμηση είναι γενικά θετική.
Μέσα από αυτήν μπορεί το Τμήμα αλλά και κάθε μέλος ΔΕΠ να δει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του, να εντοπίσει ελλείψεις και να προσπαθήσει να τις διορθώσει.

Αρνητική εντύπωση μου προκάλεσαν τόσο η αρνητική στάση μελών ΔΕΠ απέναντι στο θέμα «Αξιολόγηση», όσο και η απουσία ενεργής συμμετοχής των φοιτητών στα δρώμενα του Τμήματος.

Ορισμένα επιμέρους θέματα, όπως π.χ. η κατηγοριοποίηση των δημοσιεύσεων των μελών ΔΕΠ με ποιοτικούς/ποσοτικούς όρους, είναι ακόμη ανοιχτά, θεωρώ όμως θετικό ότι η συζήτηση αρχίζει να ανοίγει σε θέματα-ταμπού στις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Θεωρώ τέλος επιβεβλημένη και τη δημοσίευση των Εκθέσεων Αξιολόγησης από τα υπόλοιπα Τμήματα Αρχαιολογίας της χώρας, ώστε να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 3ο.

5. Ερευνητικό έργο

Η ενότητα περιγράφει γενικά το ερευνητικό έργο των μελών ΔΕΠ του τμήματος: δημοσιεύσεις, συμμετοχές σε συνέδρια, ομιλίες, ανασκαφές, οργάνωση συνεδρίων κ.α. Γίνεται λόγος για τα μέσα που χρησιμοποιούν στην έρευνά τους καθώς και προτάσεις για αναβάθμιση υποδομών και αγορά απαραίτητου εξοπλισμού.
Θα σταθώ στις δημοσιεύσεις: Το σύνολο των δημοσιεύσεων για το διάστημα 2004-2008/9 είναι 289, ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες, για όλο το Τμήμα. Στον αριθμό περιλαμβάνονται τόσο οι επιμέλειες συλλογικών τόμων (που δεν είναι δημοσίευση αλλά εκδοτική δραστηριότητα) όσο και τα άρθρα των επιμελητών στους τόμους που εξέδωσαν. Παρατηρώ επίσης ότι έγιναν 162 δημοσιεύσεις άρθρων σε συλλογικούς τόμους και 56 σε επιστημονικά περιοδικά.

6. Σχέσεις με κοινωνικούς και πολιτιστικούς φορείς και δραστηριότητες που απευθύνονται στο ευρύ κοινό

Εδώ περιγράφονται οι δραστηριότητες του Τμήματος και των μελών ΔΕΠ με σκοπό τη διάχυση της Επιστήμης στο ευρύ κοινό με διαλέξεις, συμμετοχές σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, παρουσιάσεις βιβλίων κ.α.

7. Στρατηγική ακαδημαϊκής ανάπτυξης

Οι στόχοι του Τμήματος για το διάστημα έως το 2012/13, όπου αναφέρονται αναλυτικά και με αριθμούς οι ανάγκες αύξησης του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού, νέων υποδομών και συντήρηση των υπαρχόντων, αύξηση των κονδυλίων για τα ερευνητικά προγράμματα κ.α.

8. Διοικητικές υπηρεσίες και υποδομές

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται η σχέση του Τμήματος με τις διοικητικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου, Γραμματείες, Κεντρική Βιβλιοθήκη κ.α., τα προβλήματα που προκύπτουν (ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα, προβληματική επικοινωνία και συντονισμός, γραφειοκρατία) και τρόποι θεραπείας τους. Επίσης τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι κτιριακές υποδομές (έλλειψη συντήρησης και καθαριότητας). Σημαντική ακόμη η αναφορά σε θέματα που προκύπτουν από τη χρήση τους και η ανάγκη υιοθέτησης πρωτοβουλιών φιλικών προς το περιβάλλον.

9. Συμπεράσματα

Το κυρίως μέρος της Έκθεσης ολοκληρώνεται με μια ανασκόπηση των έως τώρα γραφομένων, όπου τονίζονται τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Τμήματος στο διδακτικό και ερευνητικό επίπεδο, καθώς και στα εφόδια που αποκτούν οι φοιτητές τους για τη μετέπειτα σταδιοδρομία τους, όσο και η ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξή του.

Η Έκθεση ολοκληρώνεται με την παράθεση πινάκων και παραρτημάτων.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 2ο.

2. Παρουσίαση του Τμήματος

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται το Τμήμα, με το ιστορικό της ίδρυσής του, την τοποθεσία και τις εγκαταστάσεις του, την εσωτερική οργάνωση και διοίκηση, τις κατευθύνσεις σπουδών και τις ερευνητικές δραστηριότητες. Επίσης οι εκτιμήσεις του Τμήματος για τους σκοπούς και τους στόχους του, όπου γίνεται λόγος τόσο για διοικητικά-οργανωτικά προβλήματα (έλλειψη υποστηρικτικού-διοικητικού προσωπικού, υποδομών και εργαστηρίων), όσο και για την εισαγωγή υπεράριθμων φοιτητών στο Τμήμα και τα επακόλουθα αυτής, αλλά και για την ανοργανωσιά που επικρατεί με τους διδάσκοντες Π.Δ. 407/80 ή με τη διαχείριση κονδυλίων.

3. Προγράμματα Σπουδών

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται τα προγράμματα Σπουδών του Τμήματος, προπτυχιακά και μεταπτυχιακά, με επιμέρους πληροφορίες για τις πιστωτικές μονάδες καθώς και τη δομή των μαθημάτων. Εύστοχο βρίσκω τον διαχωρισμό σε Παραδόσεις, Σεμινάρια και Προσεμινάρια, που ακολουθεί ένα δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο.
Καταγράφεται επίσης η οργάνωση και η δομή των μεταπτυχιακών προγραμμάτων ανά κατεύθυνση, όπου περιλαμβάνονται και όλα τα στοιχεία που τα συνθέτουν, από μαθήματα έως συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και οργάνωση διαλέξεων.

4. Διδακτικό έργο

Εδώ αναφέρονται τα σχετικά με το διδακτικό έργο των μελών ΔΕΠ του Τμήματος, την οργάνωση των μαθημάτων, την αξιολόγηση των φοιτητών κ.α. Θετικό στοιχείο η ανανέωση των μαθημάτων ανά εξάμηνο. Αρνητικό τα διάφορα προβλήματα λόγω έλλειψης υποδομών αλλά και οργάνωσης, καθώς και συνεργασίας με άλλα Τμήματα, την Κεντρική Βιβλιοθήκη ή την κεντρική Διοίκηση του Πανεπιστημίου.

Όσον αφορά την αξιολόγηση των Καθηγητών από τους φοιτητές, η έκθεση αναφέρει ότι

Η εφαρμογή του μέτρου του τυποποιημένου ερωτηματολογίου είχε εξαιρετικά περιορισμένη απήχηση κατά το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009

και ότι

Αρκετοί διδάσκοντες αντιδρούν στη χρήση των ερωτηματολογίων για διάφορους λόγους και γι’ αυτό δεν τα χρησιμοποίησαν. Ορισμένοι από τους λόγους που προβάλλουν είναι οι εξής: α) διότι τα ερωτηματολόγια, ιδιαίτερα αυτά που έχει συντάξει η ΑΔΙΠ, στοχοποιούν, ως κρινόμενο, ατομικά τον διδάσκοντα και δεν αποσκοπούν στην αξιολόγηση του μαθήματος ως ενιαίας συλλογικής-διαδραστικής διαδικασίας μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, β) οι περισσότεροι φοιτητές δεν έχουν το υπόβαθρο, το ενδιαφέρον, τη συνέπεια και την ωριμότητα να αντιληφθούν την αξία ενός μαθήματος πέρα από τα δίπολα «εύκολο-απαιτητικό», «ευχάριστο-κουραστικό», γ) οι φοιτητικές παρατάξεις μπορεί να δώσουν «γραμμή» στους φοιτητές για την ομαδική επικρότηση ή απόρριψη της αξίας ενός μαθήματος από τους φοιτητές, ανάλογα με τη στάση που τηρούν απέναντι στο συγκεκριμένο διδάσκοντα, δ) τα ερωτηματολόγια που έχουν συνταχθεί με βάση τα πρότυπα της ΑΔΙΠ δεν προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο που οι διδάσκοντες δεν γνωρίζουν ήδη σε σχέση με την αντίληψη των φοιτητών για το μάθημά τους, ε) είναι τουλάχιστον υποκριτικό να δίνουν ερωτηματολόγια για να κριθεί το μάθημά τους και η διδασκαλία τους, τη στιγμή που το κράτος και το πανεπιστήμιο δεν μπορούν να διασφαλίσουν ούτε καν τις στοιχειώδεις απαραίτητες συνθήκες για να γίνει το μάθημα (π.χ. άρτιες αίθουσες), στ) θεωρούν πως το αποτέλεσμα του μαθήματος ως προς τη δική τους απόδοση φαίνεται επαρκώς στις εξετάσεις.

[Οι τονισμοί δικοί μου]

Δεν ξέρω πραγματικά αν πρέπει κανείς να γελάσει ή να κλάψει με αυτά. Μετά από την πρώτη αντίδραση, έχει απομείνει μια έντονη ανησυχία. Και για τους ίδιους τους καθηγητές, αλλά περισσότερο για τους φοιτητές. Για τους καθηγητές γιατί ξεχνούν ότι δεν είναι μόνο δημόσιοι υπάλληλοι που απλά διεκπεραιώνουν την εργασία τους και ανακαλύπτουν φαντάσματα που τους διώκουν και αμφισβητούν το status quo ή την «αυθεντία» τους. Για τους φοιτητές, ακριβώς γιατί έχουν τέτοιους ανθρώπους για καθηγητές: που μένουν περιχαρακωμένοι στη μετριότητα.

Συνεχίζεται.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 1ο.

Τον Σεπτέμβριο το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κατέθεσε την Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης για το 2008/9. Είναι η πρώτη έκθεση Αξιολόγησης που διαβάζω, καθώς δεν έχω εντοπίσει άλλη από τα υπόλοιπα Τμήματα της χώρας.

Η Έκθεση παρουσιάζει τη δομή και οργάνωση του Τμήματος, τα Προγράμματα Σπουδών, το διδακτικό και ερευνητικό έργο του Τμήματος από το 2004 ως το 2008, τις διοικητικές και κτιριακές υποδομές του και την στρατηγική ανάπτυξής του. Στο Παράρτημα βρίσκει κανείς τους αντίστοιχους πίνακες.

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή:

Πρόλογος

Στον Πρόλογο έχουμε και το συμπέρασμα της Έκθεσης, ότι δηλ.

«Η διαδικασία αξιολόγησης οδήγησε στην κοινή διαπίστωση ότι το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας λειτουργεί με διαφάνεια, συλλογικότητα και σεβασμό προς τις δημοκρατικές διαδικασίες και ότι προάγει και καλλιεργεί τις επιστήμες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας με συνέπεια και με υψηλά επιστημονικά κριτήρια.
Συγχρόνως έδωσε τη δυνατότητα να καταγραφούν με σαφήνεια οι κύριες αρετές και ο δυναμισμός του Τμήματος, καθώς επίσης και τα σημεία στα οποία υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης».

Ακολουθεί επίθεση στο Υπουργείο τόσο για τη διαδικασία της Αξιολόγησης, όσο και για την υπόθεση με τις οικονομικές ατασθαλίες της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου, στην οποία εμπλέκονται και μελή ΔΕΠ του Τμήματος.

1. Η διαδικασία της εσωτερικής αξιολόγησης

Εδώ περιγράφεται το ιστορικό και η μέθοδος της αξιολόγησης. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι

«…η διαδικασία που προβλέπει ο νόμος -με τη συμπλήρωση πληθώρας απογραφικών δελτίων από όλους τους διδάσκοντες για κάθε τους δραστηριότητα, την επεξεργασία ποσοτικών δεδομένων και τη σύνταξη εκθέσεων κάθε χρόνο- είναι ακραία γραφειοκρατική σε ένα ήδη επιβαρημένο με φόρτο εργασίας περιβάλλον με ανεπαρκή μέσα και προσωπικό. Πρόκειται δηλαδή για μια διαδικασία που καλούνται να διεξαγάγουν οι διδάσκοντες, σε βάρος της έρευνας και της διδασκαλίας, των κατεξοχήν δραστηριοτήτων τους, στις οποίες προστίθενται φυσικά και οι υποχρεωτικές από το νόμο διοικητικές δραστηριότητες. Από ορισμένους συναδέλφους υποστηρίζεται επιπλέον ότι η διαδικασία αυτή επιτρέπει τη σταδιακή χειραγώγηση των διδασκόντων και ως εκ τούτου συνιστά απειλή για την ακαδημαϊκή ελευθερία.»

Από τα παραπάνω συμπεραίνω ότι η διαδικασία αξιολόγησης είναι μάλλον άγνωστη έννοια για τα μέλη ΔΕΠ, που ούτε γνωρίζουν τί σημαίνει ούτε τί εξυπηρετεί. Όσο για τη «χειραγώγηση» και την «απειλή για την ακαδημαϊκή ελευθερία», πολύ θα ήθελα να μου εξηγήσει κάποιος από πού προκύπτει.

Κατόπιν μαθαίνουμε ότι τα μέλη ΔΕΠ συναίνεσαν να κατατεθεί η Έκθεση

«λόγω της εκβιαστικής πίεσης που άσκησε στα Τμήματα το ΥΠΕΠΘ, το οποίο έθεσε ως προϋπόθεση για να ανανεωθούν τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων, όπως απαιτεί ο τελευταίος νόμος για τις μεταπτυχιακές σπουδές, το σχέδιο υπουργικής απόφασης να συνοδεύεται από την έκθεση αξιολόγησης του Τμήματος.»

Έκπληξη όμως προκαλεί και ότι

«Τα περισσότερα μέλη του Τμήματος δεν έχουν πειστεί ότι υπάρχουν σήμερα οι αναγκαίοι όροι και οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική αξιολόγηση. Για τους παραπάνω λόγους ορισμένοι συνάδελφοι δεν θέλησαν να συμπληρώσουν τα απογραφικά δελτία έργου και μαθημάτων και έστειλαν στην επιτροπή μόνο τον κατάλογο των επιστημονικών τους δημοσιεύσεων για την τελευταία πενταετία.»

Αστειότητες. Ερώτηση: Τί προβλέπεται για αυτές τις περιπτώσεις;

Αρνητική εντύπωση επίσης μου προκάλεσε η άρνηση των φοιτητών συμμετάσχουν στη διαδικασία, παρόλο που αποτελούσαν μέλη της Επιτροπής Αξιολόγησης. Έλλειψη νοοτροπίας ενεργής συμμετοχής και δράσης για τις σπουδές τους…

Υπάρχουν και κάποια σημεία της Έκθεσης στα οποία λίγο ή πολύ συμφωνώ με τα θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία της αξιολόγησης, όπως

«Αποτυπώθηκε επίσης ο προβληματισμός που είχε επανειλημμένα κατατεθεί αναφορικά με τα ανεφάρμοστα για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες κριτήρια για τον μηχανιστικό διαχωρισμό των δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές ή χωρίς κριτές, ανάλογα με το δείκτη απήχησης κ.ά., ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη την αυτοτελή αξία του περιεχομένου της κάθε δημοσίευσης, αλλά την κρίνει μόνο βάσει του πού έχει δημοσιευτεί.»

Πράγματι, στις ανθρωπιστικές επιστήμες δεν μπορούν να υιοθετηθούν (ακόμη;) μοντέλα αξιολόγησης με αυτά που ισχύουν στις θετικές, με h-factors, citation indexes, impact factors και η χρήση του Web of Science ή του Google Scholar είναι προβληματική. Και δεν είναι μόνο ο μικρός αριθμός των περιοδικών που έχουν εγγραφεί σε αυτές τις databases, αλλά και το είδος των δημοσιεύσεων που διαφέρει ανάμεσα στις θετικές και τις θεωρητικές επιστήμες.
Παρόλα αυτά υπάρχει όντως διαφορά αν η δημοσίευση έγινε σε περιοδικό με κριτές ή όχι καθώς και σε ποιο περιοδικό έγινε. Άλλο το American Journal of Archaeology και άλλο το Nürnberger Blätter zur Archäologie.


Συνεχίζεται.

Εκκλησία vs. Επιστήμη.

Από το Βήμα:

Υπουργικό «ψαλίδι» στις σκηνές της ιερατικής οργής

Το ΥΠΠΟ αφαιρεί τα σημεία της ενημερωτικής ταινίας για το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης που προκάλεσαν την μήνιν των ιεραρχών.

ΜΑΡΙΑ ΘΕΡΜΟΥ | Παρασκευή 24 Ιουλίου 2009

Προς ικανοποίηση των θιγομένων ιεραρχών από το ιστορικό γεγονός της καταστροφής τμημάτων του γλυπτού διακόσμου του Παρθενώνα από χριστιανούς κατά τους πρώτους αιώνες εγκαθίδρυσης της νέας θρησκείας, όπως αποκάλυψε χθες «Το Βήμα», βαίνει το υπουργείο Πολιτισμού, αποφασίζοντας να αφαιρέσει τις επίμαχες σκηνές από την ενημερωτική ταινία που προβάλλεται στο Νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Η διάρκειά τους είναι ελάχιστη αλλά έτσι οι επισκέπτες του μουσείου δεν θα βλέπουν πλέον ρασοφόρους άνδρες να κατακερματίζουν μάρμαρα του ναού. Η «τάξη» επανέρχεται αλλά η αλήθεια δοκιμάζεται. Και ένα νέο ζήτημα δημιουργείται, καθώς η αφαίρεση των συγκεκριμένων εικόνων μπορεί να κατευνάζει τα πνεύματα κάποιων, από την άλλη όμως εμφανίζονται τόσο το υπουργείο όσο και το μουσείο να παραδέχονται ένα λάθος το οποίο στην πραγματικότητα ουδέποτε έγινε! Διότι ουδείς είχε σκοπό να προκαλέσει ουδένα, δεδομένου ότι το γεγονός αυτό, το οποίο συνέβη πριν από 13 αιώνες, με τον Μεσαίωνα σε πλήρη εξέλιξη δηλαδή, λογικά δεν θα μπορούσε να συνιστά πρόκληση.

Στην αφαίρεση του τμήματος της ταινίας συμφωνούν τόσο ο υπουργός Πολιτισμού κ. Αντώνης Σαμαράς όσο και ο πρόεδρος του μουσείου καθηγητής κ. Δημήτρης Παντερμαλής με το σκεπτικό ότι το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης θα πρέπει να λειτουργεί ενοποιητικά χωρίς να υπάρχουν παρερμηνείες. Γεγονός είναι όμως ότι από τους χιλιάδες επισκέπτες του μουσείου, που έχουν δει το φιλμάκι των 13 λεπτών το οποίο προβάλλεται διαρκώς, ουδείς εξέφρασε ως σήμερα κάποια διαμαρτυρία ή έστω παρατήρηση για τις συγκεκριμένες εικόνες. Και αυτό μπορεί να σημαίνει δύο πράγματα όσον αφορά τους Ελληνες: Είτε ότι γνωρίζουν καλά πλέον την Ιστορία τους είτε ότι οι συγκεκριμένες σκηνές περνούν απαρατήρητες. Το δεύτερο είναι το πιθανότερο, οπότε η απορία πώς προκλήθηκε το θρησκευτικό αίσθημα παραμένει.

Οσον αφορά, τέλος, το καθαρά ιστορικό μέρος οι αρχαιολόγοι και οι ιστορικοί μελετητές γνωρίζουν καλά το περιστατικό της καταστροφής των μετοπών του Παρθενώνα κατά την εποχή που είχε μετατραπεί σε χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία Αθηνιώτισσα. Ο λόγος ήταν ότι οι μορφές των Κενταύρων, κυρίως, που εικονίζονται ανάγλυφα σε αυτές δεν ταίριαζαν με έναν χριστιανικό ναό. Από την καταστροφή γλίτωσε μόνο η μία από τις τέσσερις πλευρές του ναού, καθώς σε αυτή μια μορφή θύμιζε σε κάποιους την Παναγία.

Ακόμη δεν συνήλθαμε από το γνωστό θέμα σχετικά με την προέλευση των Μινωιτών, η Εκκλησία αποφάσισε να ξαναγράψει την ιστορία της αντιμετώπισης των αρχαιοτήτων στην Ελλάδα και να επαναφέρει στην τάξη Υπουργό Πολιτισμού και επιστήμονες. Μια ακόμη ενέργεια ορθόδοξου ταλιμπανισμού που προσβάλλει την επιστήμη, τη νοημοσύνη και την αξιοπρέπεια όλων μας. Και εκ του αποτελέσματος, μια υπενθύμιση για το ποιος συνεχίζει να κουμάντο σε αυτήν τη χώρα…

------------------
Εικόνα: Ο Παρθενώνας ως χριστιανική εκκλησία (Μ. Korres, The Parthenon from Antiquity to the 19th Century, in: P. Tournikiotis (ed.), The Parthenon and Its Impact in Modern Times, Athens 1994, 137-161)

Ευκαιρίες νέων επιστημόνων στην Αρχαιολογία. Μία σύγκριση.

Κάθε χρόνο διεξάγεται η Συνάντηση του Γερμανικού Συλλόγου Αρχαιολόγων, όπου - παράλληλα με τις τυπικές διαδικασίες που αφορούν τα οργανωτικά θέματα του συλλόγου, π.χ. παρουσίαση ισολογισμού των οικονομικών, δράσεις κατά το περασμένο έτος κοκ. - απασχολεί το σώμα των συνέδρων ένα κεντρικό θέμα, το οποίο σχετίζεται με την επιστήμη της Αρχαιολογίας και την άσκησή της.
Αυτόν τον μήνα λοιπόν, από 19 έως 21 Ιουνίου, διεξάγεται στη Βόννη η φετινή Συνάντηση με κεντρικό θέμα «Τωρινή κατάσταση και ευκαιρίες των νέων επιστημόνων στην Αρχαιολογία».
Σύμφωνα με την προκήρυξη και το πρόγραμμα, θα γίνουν ομιλίες και συζήτηση για την τωρινή κατάσταση απασχόλησης των νέων επιστημόνων (φοιτητές, υποψήφιοι διδάκτορες, ερευνητές, διδακτικό προσωπικό) και για τις μελλοντικές ευκαιρίες εργασίας τους σε πανεπιστήμια, ερευνητικά ινστιτούτα, μουσεία και τοπικές υπηρεσίες αρχαιοτήτων, καθώς και για τους τρόπους χρηματοδότησης της έρευνάς τους.

Γυρίζω τώρα στη χώρα μας και αναρωτιέμαι αν έγινε ποτέ κάτι τέτοιο στην Ελλάδα. Αν ο υποψήφιος ή ήδη φοιτητής Αρχαιολογίας γνωρίζει ποιες είναι οι δυνατότητες απασχόλησης και εργασίας στην επιστήμη που θέλει να αφοσιωθεί. Αν οι αρμόδιοι οργανισμοί (Πανεπιστήμιο, Αρχαιολογική Υπηρεσία) έχουν ασχοληθεί με το θέμα των μελλοντικών ή νέων επιστημόνων και την ενημέρωσή τους ή έχουν συζητήσει πάνω σε αυτά τα θέματα.
Το 1986 ο καθηγητής Γιώργος Χουρμουζιάδης έγραφε:
«Και τώρα ένα τελικό σχόλιο για την Ελληνική Αρχαιολογία ως επάγγελμα: Dark Age! Οι πτυχιούχοι των αρχαιολογικών μας τμημάτων έχουνε δύο μονάχα κατευθύνσεις. Η μία τους οδηγεί στο σχολείο, όπου πρέπει να διδάξουν λατινικά, αρχαία ελληνικά, ψυχολογία και στα μικρά γυμνάσια ίσως «αριθμητική». Η δεύτερη κατεύθυνση τους οδηγεί στην ανεργία.»٭

Είκοσι τρία χρόνια μετά έχει αλλάξει κάτι; Κι αν όχι, τί έχουμε κάνει γι’ αυτό;

---------------------------
٭ Γ. Χ. Χουρμουζιάδης, Η Ελληνική Αρχαιολογία ανάμεσα στο μονόδρομο του παρελθόντος και στο λαβύρινθο του μέλλοντος. Μια σύντομη αλλά απαισιόδοξη κριτική, στο: Μνήμη Δ. Λαζαρίδη. Πόλις και χώρα στην αρχαία Μακεδονία και Θράκη, Πρακτικά Αρχαιολογικού Συνεδρίου, Καβάλα 9-11 Μαΐου 1986 (Θεσσαλονίκη 1990) 719-725

Η εκλογή.

Μόλις γύρισε από το συνέδριο. Είδε την απόφαση. "Επιτέλους", σκέφτηκε, "καιρός είναι μπει καινούριο αίμα στο Τμήμα". Καιρό το συζητούσαν, αλλά πάντα αναβάλλονταν. Μόνο αυτός, Επίκουρος, κι ένας συνάδελφος Αναπληρωτής. Η πλειοψηφία Καθηγητές, κοντά στη σύνταξη.

Την άφησε παραδίπλα. Μόνο όταν του έκανε κουβέντα ο Πρόεδρος την ξαναδιάβασε.
"Θέση Λέκτορα στο γνωστικό αντικείμενο Κλασική Αρχαιολογία με έμφαση στην αρχαϊκή εποχή"…Παραξενεύτηκε, πώς δεν το είδε; Μάλλον από βιασύνη να τακτοποιήσει το γραφείο του. Με το τέλος του εξαμήνου θα έφευγε στο εξωτερικό με άδεια.
"…με έμφαση στην αρχαϊκή εποχή"…Τότε το συνδύασε με το όνομα που του ανέφερε ο Πρόεδρος. Τον γνώριζε, όχι όμως ότι είχαν και ιδιαίτερες σχέσεις. Γιος Καθηγητή του Τμήματος - γνωστού στον τομέα του, διευθυντής σε πανεπιστημιακή ανασκαφή, πρώην πρόεδρος τμήματος, μέλος σε διάφορες επιτροπές κοκ. -, είχε προσληφθεί σε θέση ΙΔΑΧ στο Τμήμα. Πατέρας και γιος ανασκάπτανε μαζί, δημοσιεύανε μαζί. Ακόμη και το διδακτορικό του διαπραγματευόταν ευρήματα αυτής της ανασκαφής – κεραμική αρχαϊκής εποχής.

Δαγκώθηκε. Και θυμήθηκε την δική του εκλογή. Με πόσο κόπο, με πόση δυσπιστία τον επέλεξαν, παρόλο που κάλυπτε με το παραπάνω τα τυπικά προσόντα. Δεν ήταν κι εύκολο γι’ αυτούς να δεχτούν κάποιον από το εξωτερικό, έναν "ξένο".

Μέχρι να τελειώσει το εξάμηνο απέφυγε να μιλήσει με τους συναδέλφους για το θέμα. Του είχε καρφωθεί όμως στο μυαλό το "…με έμφαση στην αρχαϊκή εποχή" και η πιθανή αντίδραση των υποψηφίων που θα διάβαζαν στα πρακτικά της εκλογής ότι δεν είχαν δώσει την απαραίτητη "έμφαση" σε αυτήν την εποχή είτε στη διατριβή τους ή στις δημοσιεύσεις τους είτε στις ανασκαφές που είχαν συμμετάσχει.

Όταν γύρισε, όλα είχαν γίνει όπως έπρεπε. Καιρό είχε να δει τον Καθηγητή τόσο χαρούμενο, να δέχεται από όλους συγχαρητήρια. Τώρα θα μπορούσε να συνταξιοδοτηθεί ικανοποιημένος…

-------------------
Αποποίηση: Tα παραπάνω γεγονότα είναι φανταστικά. Οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα ή καταστάσεις είναι συμπτωματική.

Αρχαιολογικά Ινστιτούτα: παρόν και μέλλον.

Το 2003 ιδρύθηκαν σύμφωνα με το ΠΔ 191/2003 από το YΠ.ΠΟ. έξι Αρχαιολογικά Ινστιτούτα που το καθένα καλύπτει και μια περιφέρεια, δηλαδή τη Μακεδονία και Θράκη, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία, το Αιγαίο, την Κρήτη και την Πελοπόννησο.
Σύμφωνα με το ΠΔ, η δραστηριότητα των Ινστιτούτων γενικά
«αφορά στη μελέτη και δημοσίευση υλικού περαιωθεισών ή μη ανασκαφών, για τη δημοσίευση του οποίου δεν υπάρχει δήλωση ενδιαφέροντος κατά τις διατάξεις του Ν. 3028/2002»
και ειδικότερα:
«Τα Αρχαιολογικά Ινστιτούτα συγκροτούνται από τα 1) Τμήμα Έρευνας, στο οποίο υπάγονται η μελέτη και δημοσίευση του υλικού παλαιών ανασκαφών, η οργάνωση προγραμμάτων για τη δημιουργία corpora των μνημείων, η συνεργασία με επιστημονικά ιδρύματα της ημεδαπής και αλλοδαπής με σκοπό την ανάληψη επιστημονικών - ερευνητικών προγραμμάτων για μελέτη και δημοσίευση διαφόρων θεμάτων, η επιδίωξη ευρωπαϊκών προγραμμάτων έρευνας, η οργάνωση και λειτουργία βιβλιοθήκης. 2) Τμήμα Υποστήριξης της Έρευνας, στο οποίο υπάγονται η συντήρηση και αποκατάσταση ευρημάτων παλαιών ανασκαφών, καθώς και η αποτύπωση και φωτογράφηση και σχεδίαση αυτών και των προερχομένων από αυτές ευρημάτων. 3) Τμήμα Διοικητικής και Οικονομικής Υποστήριξης…».

Τα Ινστιτούτα αυτά ήρθαν λοιπόν να καλύψουν κυρίως ένα κενό της ελληνικής Αρχαιολογίας, δηλαδή την συντήρηση, μελέτη και δημοσίευση ευρημάτων παλιότερων ανασκαφών, τα οποία έμεναν για χρόνια παρατημένα στις αποθήκες των εφορειών. Παράλληλα να συντάξουν μελέτες πιο γενικές και συνθετικές για τα μνημεία της περιφέρειας που τα αφορά, αλλά και να πραγματοποιήσουν ερευνητικά προγράμματα με άλλους φορείς, όπως τα πανεπιστήμια και τις τοπικές εφορείες.

Ποιο είναι το έργο των Ινστιτούτων αυτών έως σήμερα; Δύσκολο να γνωρίζει κανείς καθώς η πληροφόρηση για το έργο τους στο ευρύ κοινό είναι ανύπαρκτη έως ανεπαρκής ή γνωστή μόνο στους αρχαιολογικούς κύκλους.
Αναφέρω ενδεικτικά την συμμετοχή στη διοργάνωση συνεδρίων (όπως του 1ου Διεθνούς Συνεδρίου με τίτλο «Νομισματική και Οικονομική Ιστορία στην Ήπειρο κατά την Αρχαιότητα» του Ινστιτούτου Ηπειρωτικών Σπουδών το 2007 και το συνέδριο για τη «Διάσωση και προβολή της πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς των μεγάλων νησιών της Μεσογείου» το 2005 του Ινστιτούτου Αιγαιακών Σπουδών) καθώς και την εκτέλεση συστηματικών ανασκαφών, όπως αυτής της αρχαίας Ακάνθου στην Χαλκιδική από το Ινστιτούτο Μακεδονικών και Θρακικών Σπουδών. Μια ανακοίνωση για το έργο του Ινστιτούτου Θεσσαλικών Σπουδών έγινε και κατά το 2ο Συνέδριο για το Αρχαιολογικό Έργο στη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα το 2006.

Θεωρώ ότι τα Ινστιτούτα αυτά αποτελούν μια ευκαιρία για την ελληνική Αρχαιολογία.
Το πλεονέκτημά τους είναι ότι βασικό μέλημά τους είναι η έρευνα, χωρίς τις διοικητικές και γραφειοκρατικές αγκυλώσεις των εφορειών και το εκπαιδευτικό κομμάτι των πανεπιστημίων. Λειτουργούν επίσης συμπληρωματικά στο έργο των εφορειών καθώς ασχολούνται με ευρήματα παλαιών ανασκαφών, που σε άλλη περίπτωση θα έμεναν ξεχασμένα. Και τέλος μπορούν να αναλάβουν ερευνητικά προγράμματα με συνεργασίες, αλλά και να εκπονήσουν μελέτες συνθετικές των περιφερειών τους, συνδέοντας το αποσπασματικό έργο που - εκ των πραγμάτων -πραγματοποιούν οι εφορείες μιας περιφέρειας.

Όσον αφορά το προσωπικό, θα ήταν ευχής έργον αν στελεχώνονταν όχι μόνο από μόνιμους αρχαιολόγους της υπηρεσίας αλλά και από υποψήφιους διδάκτορες και μεταδιδάκτορες από το εσωτερικό και το εξωτερικό, στα πρότυπα ερευνητικών ινστιτούτων της Ελλάδας και της Ευρώπης.

Όλα αυτά βέβαια εάν τηρούνται προϋποθέσεις όπως η αξιοκρατία, η αυτονομία και βέβαια η χρηματοδότηση (κρατική, ιδιωτικών φορέων και ιδρυμάτων) που θα συνοδεύονται από αυστηρές διαδικασίες αξιολόγησης του έργου τους.

Αλλά κυρίως αν υπάρχει οργάνωση, σχέδιο και πολιτική βούληση για να λειτουργήσουν σωστά τα Ινστιτούτα αυτά και να μην καταλήξουν παραρτήματα των εφορειών και τόπος τακτοποίησης ημετέρων.