Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Πρόχειρη αποτίμηση.

Προσπάθησα στα προηγούμενα posts να κάνω μια παρουσίαση της Έκθεσης Εσωτερικής Αξιολόγησης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας στο Ρέθυμνο, εμμένοντας σε κάποια σημεία.

Μερικές σκόρπιες σκέψεις πάνω σε αυτήν:

Η Έκθεση είναι στο σύνολό της πολύ καλή, σωστά δομημένη, με πολύ λεπτομερή κείμενα, συνοδευτικούς πίνακες και άλλα στοιχεία

Όσον αφορά το περιεχόμενο, είναι αποκαλυπτική για τις αδυναμίες και τις ελλείψεις που συναντούμε γενικά στα περισσότερα Τμήματα των Α.Ε.Ι., τόσο σε επίπεδο οργάνωσης και υποδομών, όσο και στο διδακτικό – ερευνητικό επίπεδο.
Η εκτίμησή μου είναι ότι η Αξιολόγηση και τα αποτελέσματά της είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου και η αποτίμηση είναι γενικά θετική.
Μέσα από αυτήν μπορεί το Τμήμα αλλά και κάθε μέλος ΔΕΠ να δει τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του, να εντοπίσει ελλείψεις και να προσπαθήσει να τις διορθώσει.

Αρνητική εντύπωση μου προκάλεσαν τόσο η αρνητική στάση μελών ΔΕΠ απέναντι στο θέμα «Αξιολόγηση», όσο και η απουσία ενεργής συμμετοχής των φοιτητών στα δρώμενα του Τμήματος.

Ορισμένα επιμέρους θέματα, όπως π.χ. η κατηγοριοποίηση των δημοσιεύσεων των μελών ΔΕΠ με ποιοτικούς/ποσοτικούς όρους, είναι ακόμη ανοιχτά, θεωρώ όμως θετικό ότι η συζήτηση αρχίζει να ανοίγει σε θέματα-ταμπού στις ανθρωπιστικές επιστήμες.

Θεωρώ τέλος επιβεβλημένη και τη δημοσίευση των Εκθέσεων Αξιολόγησης από τα υπόλοιπα Τμήματα Αρχαιολογίας της χώρας, ώστε να έχουμε μια πληρέστερη εικόνα.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 3ο.

5. Ερευνητικό έργο

Η ενότητα περιγράφει γενικά το ερευνητικό έργο των μελών ΔΕΠ του τμήματος: δημοσιεύσεις, συμμετοχές σε συνέδρια, ομιλίες, ανασκαφές, οργάνωση συνεδρίων κ.α. Γίνεται λόγος για τα μέσα που χρησιμοποιούν στην έρευνά τους καθώς και προτάσεις για αναβάθμιση υποδομών και αγορά απαραίτητου εξοπλισμού.
Θα σταθώ στις δημοσιεύσεις: Το σύνολο των δημοσιεύσεων για το διάστημα 2004-2008/9 είναι 289, ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες, για όλο το Τμήμα. Στον αριθμό περιλαμβάνονται τόσο οι επιμέλειες συλλογικών τόμων (που δεν είναι δημοσίευση αλλά εκδοτική δραστηριότητα) όσο και τα άρθρα των επιμελητών στους τόμους που εξέδωσαν. Παρατηρώ επίσης ότι έγιναν 162 δημοσιεύσεις άρθρων σε συλλογικούς τόμους και 56 σε επιστημονικά περιοδικά.

6. Σχέσεις με κοινωνικούς και πολιτιστικούς φορείς και δραστηριότητες που απευθύνονται στο ευρύ κοινό

Εδώ περιγράφονται οι δραστηριότητες του Τμήματος και των μελών ΔΕΠ με σκοπό τη διάχυση της Επιστήμης στο ευρύ κοινό με διαλέξεις, συμμετοχές σε τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές εκπομπές, παρουσιάσεις βιβλίων κ.α.

7. Στρατηγική ακαδημαϊκής ανάπτυξης

Οι στόχοι του Τμήματος για το διάστημα έως το 2012/13, όπου αναφέρονται αναλυτικά και με αριθμούς οι ανάγκες αύξησης του διδακτικού και διοικητικού προσωπικού, νέων υποδομών και συντήρηση των υπαρχόντων, αύξηση των κονδυλίων για τα ερευνητικά προγράμματα κ.α.

8. Διοικητικές υπηρεσίες και υποδομές

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται η σχέση του Τμήματος με τις διοικητικές υπηρεσίες του Πανεπιστημίου, Γραμματείες, Κεντρική Βιβλιοθήκη κ.α., τα προβλήματα που προκύπτουν (ελλείψεις σε προσωπικό και μέσα, προβληματική επικοινωνία και συντονισμός, γραφειοκρατία) και τρόποι θεραπείας τους. Επίσης τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι κτιριακές υποδομές (έλλειψη συντήρησης και καθαριότητας). Σημαντική ακόμη η αναφορά σε θέματα που προκύπτουν από τη χρήση τους και η ανάγκη υιοθέτησης πρωτοβουλιών φιλικών προς το περιβάλλον.

9. Συμπεράσματα

Το κυρίως μέρος της Έκθεσης ολοκληρώνεται με μια ανασκόπηση των έως τώρα γραφομένων, όπου τονίζονται τόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Τμήματος στο διδακτικό και ερευνητικό επίπεδο, καθώς και στα εφόδια που αποκτούν οι φοιτητές τους για τη μετέπειτα σταδιοδρομία τους, όσο και η ανάγκη για περαιτέρω ανάπτυξή του.

Η Έκθεση ολοκληρώνεται με την παράθεση πινάκων και παραρτημάτων.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 2ο.

2. Παρουσίαση του Τμήματος

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται το Τμήμα, με το ιστορικό της ίδρυσής του, την τοποθεσία και τις εγκαταστάσεις του, την εσωτερική οργάνωση και διοίκηση, τις κατευθύνσεις σπουδών και τις ερευνητικές δραστηριότητες. Επίσης οι εκτιμήσεις του Τμήματος για τους σκοπούς και τους στόχους του, όπου γίνεται λόγος τόσο για διοικητικά-οργανωτικά προβλήματα (έλλειψη υποστηρικτικού-διοικητικού προσωπικού, υποδομών και εργαστηρίων), όσο και για την εισαγωγή υπεράριθμων φοιτητών στο Τμήμα και τα επακόλουθα αυτής, αλλά και για την ανοργανωσιά που επικρατεί με τους διδάσκοντες Π.Δ. 407/80 ή με τη διαχείριση κονδυλίων.

3. Προγράμματα Σπουδών

Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζονται τα προγράμματα Σπουδών του Τμήματος, προπτυχιακά και μεταπτυχιακά, με επιμέρους πληροφορίες για τις πιστωτικές μονάδες καθώς και τη δομή των μαθημάτων. Εύστοχο βρίσκω τον διαχωρισμό σε Παραδόσεις, Σεμινάρια και Προσεμινάρια, που ακολουθεί ένα δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο.
Καταγράφεται επίσης η οργάνωση και η δομή των μεταπτυχιακών προγραμμάτων ανά κατεύθυνση, όπου περιλαμβάνονται και όλα τα στοιχεία που τα συνθέτουν, από μαθήματα έως συμμετοχή σε ερευνητικά προγράμματα και οργάνωση διαλέξεων.

4. Διδακτικό έργο

Εδώ αναφέρονται τα σχετικά με το διδακτικό έργο των μελών ΔΕΠ του Τμήματος, την οργάνωση των μαθημάτων, την αξιολόγηση των φοιτητών κ.α. Θετικό στοιχείο η ανανέωση των μαθημάτων ανά εξάμηνο. Αρνητικό τα διάφορα προβλήματα λόγω έλλειψης υποδομών αλλά και οργάνωσης, καθώς και συνεργασίας με άλλα Τμήματα, την Κεντρική Βιβλιοθήκη ή την κεντρική Διοίκηση του Πανεπιστημίου.

Όσον αφορά την αξιολόγηση των Καθηγητών από τους φοιτητές, η έκθεση αναφέρει ότι

Η εφαρμογή του μέτρου του τυποποιημένου ερωτηματολογίου είχε εξαιρετικά περιορισμένη απήχηση κατά το ακαδημαϊκό έτος 2008-2009

και ότι

Αρκετοί διδάσκοντες αντιδρούν στη χρήση των ερωτηματολογίων για διάφορους λόγους και γι’ αυτό δεν τα χρησιμοποίησαν. Ορισμένοι από τους λόγους που προβάλλουν είναι οι εξής: α) διότι τα ερωτηματολόγια, ιδιαίτερα αυτά που έχει συντάξει η ΑΔΙΠ, στοχοποιούν, ως κρινόμενο, ατομικά τον διδάσκοντα και δεν αποσκοπούν στην αξιολόγηση του μαθήματος ως ενιαίας συλλογικής-διαδραστικής διαδικασίας μεταξύ διδασκόντων και διδασκομένων, β) οι περισσότεροι φοιτητές δεν έχουν το υπόβαθρο, το ενδιαφέρον, τη συνέπεια και την ωριμότητα να αντιληφθούν την αξία ενός μαθήματος πέρα από τα δίπολα «εύκολο-απαιτητικό», «ευχάριστο-κουραστικό», γ) οι φοιτητικές παρατάξεις μπορεί να δώσουν «γραμμή» στους φοιτητές για την ομαδική επικρότηση ή απόρριψη της αξίας ενός μαθήματος από τους φοιτητές, ανάλογα με τη στάση που τηρούν απέναντι στο συγκεκριμένο διδάσκοντα, δ) τα ερωτηματολόγια που έχουν συνταχθεί με βάση τα πρότυπα της ΑΔΙΠ δεν προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο που οι διδάσκοντες δεν γνωρίζουν ήδη σε σχέση με την αντίληψη των φοιτητών για το μάθημά τους, ε) είναι τουλάχιστον υποκριτικό να δίνουν ερωτηματολόγια για να κριθεί το μάθημά τους και η διδασκαλία τους, τη στιγμή που το κράτος και το πανεπιστήμιο δεν μπορούν να διασφαλίσουν ούτε καν τις στοιχειώδεις απαραίτητες συνθήκες για να γίνει το μάθημα (π.χ. άρτιες αίθουσες), στ) θεωρούν πως το αποτέλεσμα του μαθήματος ως προς τη δική τους απόδοση φαίνεται επαρκώς στις εξετάσεις.

[Οι τονισμοί δικοί μου]

Δεν ξέρω πραγματικά αν πρέπει κανείς να γελάσει ή να κλάψει με αυτά. Μετά από την πρώτη αντίδραση, έχει απομείνει μια έντονη ανησυχία. Και για τους ίδιους τους καθηγητές, αλλά περισσότερο για τους φοιτητές. Για τους καθηγητές γιατί ξεχνούν ότι δεν είναι μόνο δημόσιοι υπάλληλοι που απλά διεκπεραιώνουν την εργασία τους και ανακαλύπτουν φαντάσματα που τους διώκουν και αμφισβητούν το status quo ή την «αυθεντία» τους. Για τους φοιτητές, ακριβώς γιατί έχουν τέτοιους ανθρώπους για καθηγητές: που μένουν περιχαρακωμένοι στη μετριότητα.

Συνεχίζεται.

Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Ρεθύμνου. Μέρος 1ο.

Τον Σεπτέμβριο το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης κατέθεσε την Έκθεση Εσωτερικής Αξιολόγησης για το 2008/9. Είναι η πρώτη έκθεση Αξιολόγησης που διαβάζω, καθώς δεν έχω εντοπίσει άλλη από τα υπόλοιπα Τμήματα της χώρας.

Η Έκθεση παρουσιάζει τη δομή και οργάνωση του Τμήματος, τα Προγράμματα Σπουδών, το διδακτικό και ερευνητικό έργο του Τμήματος από το 2004 ως το 2008, τις διοικητικές και κτιριακές υποδομές του και την στρατηγική ανάπτυξής του. Στο Παράρτημα βρίσκει κανείς τους αντίστοιχους πίνακες.

Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή:

Πρόλογος

Στον Πρόλογο έχουμε και το συμπέρασμα της Έκθεσης, ότι δηλ.

«Η διαδικασία αξιολόγησης οδήγησε στην κοινή διαπίστωση ότι το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας λειτουργεί με διαφάνεια, συλλογικότητα και σεβασμό προς τις δημοκρατικές διαδικασίες και ότι προάγει και καλλιεργεί τις επιστήμες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας με συνέπεια και με υψηλά επιστημονικά κριτήρια.
Συγχρόνως έδωσε τη δυνατότητα να καταγραφούν με σαφήνεια οι κύριες αρετές και ο δυναμισμός του Τμήματος, καθώς επίσης και τα σημεία στα οποία υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης».

Ακολουθεί επίθεση στο Υπουργείο τόσο για τη διαδικασία της Αξιολόγησης, όσο και για την υπόθεση με τις οικονομικές ατασθαλίες της Επιτροπής Ερευνών του Πανεπιστημίου, στην οποία εμπλέκονται και μελή ΔΕΠ του Τμήματος.

1. Η διαδικασία της εσωτερικής αξιολόγησης

Εδώ περιγράφεται το ιστορικό και η μέθοδος της αξιολόγησης. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι

«…η διαδικασία που προβλέπει ο νόμος -με τη συμπλήρωση πληθώρας απογραφικών δελτίων από όλους τους διδάσκοντες για κάθε τους δραστηριότητα, την επεξεργασία ποσοτικών δεδομένων και τη σύνταξη εκθέσεων κάθε χρόνο- είναι ακραία γραφειοκρατική σε ένα ήδη επιβαρημένο με φόρτο εργασίας περιβάλλον με ανεπαρκή μέσα και προσωπικό. Πρόκειται δηλαδή για μια διαδικασία που καλούνται να διεξαγάγουν οι διδάσκοντες, σε βάρος της έρευνας και της διδασκαλίας, των κατεξοχήν δραστηριοτήτων τους, στις οποίες προστίθενται φυσικά και οι υποχρεωτικές από το νόμο διοικητικές δραστηριότητες. Από ορισμένους συναδέλφους υποστηρίζεται επιπλέον ότι η διαδικασία αυτή επιτρέπει τη σταδιακή χειραγώγηση των διδασκόντων και ως εκ τούτου συνιστά απειλή για την ακαδημαϊκή ελευθερία.»

Από τα παραπάνω συμπεραίνω ότι η διαδικασία αξιολόγησης είναι μάλλον άγνωστη έννοια για τα μέλη ΔΕΠ, που ούτε γνωρίζουν τί σημαίνει ούτε τί εξυπηρετεί. Όσο για τη «χειραγώγηση» και την «απειλή για την ακαδημαϊκή ελευθερία», πολύ θα ήθελα να μου εξηγήσει κάποιος από πού προκύπτει.

Κατόπιν μαθαίνουμε ότι τα μέλη ΔΕΠ συναίνεσαν να κατατεθεί η Έκθεση

«λόγω της εκβιαστικής πίεσης που άσκησε στα Τμήματα το ΥΠΕΠΘ, το οποίο έθεσε ως προϋπόθεση για να ανανεωθούν τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων, όπως απαιτεί ο τελευταίος νόμος για τις μεταπτυχιακές σπουδές, το σχέδιο υπουργικής απόφασης να συνοδεύεται από την έκθεση αξιολόγησης του Τμήματος.»

Έκπληξη όμως προκαλεί και ότι

«Τα περισσότερα μέλη του Τμήματος δεν έχουν πειστεί ότι υπάρχουν σήμερα οι αναγκαίοι όροι και οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική αξιολόγηση. Για τους παραπάνω λόγους ορισμένοι συνάδελφοι δεν θέλησαν να συμπληρώσουν τα απογραφικά δελτία έργου και μαθημάτων και έστειλαν στην επιτροπή μόνο τον κατάλογο των επιστημονικών τους δημοσιεύσεων για την τελευταία πενταετία.»

Αστειότητες. Ερώτηση: Τί προβλέπεται για αυτές τις περιπτώσεις;

Αρνητική εντύπωση επίσης μου προκάλεσε η άρνηση των φοιτητών συμμετάσχουν στη διαδικασία, παρόλο που αποτελούσαν μέλη της Επιτροπής Αξιολόγησης. Έλλειψη νοοτροπίας ενεργής συμμετοχής και δράσης για τις σπουδές τους…

Υπάρχουν και κάποια σημεία της Έκθεσης στα οποία λίγο ή πολύ συμφωνώ με τα θέματα που σχετίζονται με τη διαδικασία της αξιολόγησης, όπως

«Αποτυπώθηκε επίσης ο προβληματισμός που είχε επανειλημμένα κατατεθεί αναφορικά με τα ανεφάρμοστα για τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες κριτήρια για τον μηχανιστικό διαχωρισμό των δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά με κριτές ή χωρίς κριτές, ανάλογα με το δείκτη απήχησης κ.ά., ο οποίος δεν λαμβάνει υπόψη την αυτοτελή αξία του περιεχομένου της κάθε δημοσίευσης, αλλά την κρίνει μόνο βάσει του πού έχει δημοσιευτεί.»

Πράγματι, στις ανθρωπιστικές επιστήμες δεν μπορούν να υιοθετηθούν (ακόμη;) μοντέλα αξιολόγησης με αυτά που ισχύουν στις θετικές, με h-factors, citation indexes, impact factors και η χρήση του Web of Science ή του Google Scholar είναι προβληματική. Και δεν είναι μόνο ο μικρός αριθμός των περιοδικών που έχουν εγγραφεί σε αυτές τις databases, αλλά και το είδος των δημοσιεύσεων που διαφέρει ανάμεσα στις θετικές και τις θεωρητικές επιστήμες.
Παρόλα αυτά υπάρχει όντως διαφορά αν η δημοσίευση έγινε σε περιοδικό με κριτές ή όχι καθώς και σε ποιο περιοδικό έγινε. Άλλο το American Journal of Archaeology και άλλο το Nürnberger Blätter zur Archäologie.


Συνεχίζεται.